Antychińskie protesty w Kazachstanie [ANALIZA]

Szymon Wiśniewski

Kilka dni temu w Kazachstanie rozpoczęła się kolejna fala antychińskich wystąpień, która zgromadziła kilkaset osób w całym kraju. Choć, jak deklarują manifestujący, bezpośrednią przyczynąprotestów są plany budowy kilkudziesięciu chińskich fabryk na terytorium Kazachstanu, to konflikt ten jest o wiele bardziej złożony.

Pierwsza manifestacja miała miejsce 18 sierpnia bieżącego roku w stolicy państwa. Uczestnicy protestowali przeciwko ekspansji chińskich fabryk na kazachskim rynku. – Już wkrótce Kazachowie będą wykonywać niewolniczą pracę na rzecz chińskiego kapitału - powiedział jeden z uczestników. Kolejne antychińskie wystąpienie odbyło się 2 września w mieście Żangaözen, położonym w południowo-zachodniej części kraju (to właśnie tutaj w 2011 roku wybuchł strajk pracowników, którzy domagali się polepszenia warunków pracy i płacy.Podczas manifestacji uczestnicy podpalili budynki administracji miejskiej, hotele oraz samochody, na co władza odpowiedziała zaangażowaniem aparatu bezpieczeństwa. Według oficjalnych danych w wyniku zamieszek zginęło 17 osób, a 64 zostało rannych. W 2016 roku odbyły się tutaj kolejne protesty, tym razem przeciwko sprzedaży ziemi obcokrajowcom, głównie Chińczykom).Około stu obywateli udało się pod miejscowy ratusz by wyrazić niezadowolenie z powodu międzyrządowych uzgodnień między Nur-Sułtanem i Pekinem o wybudowaniu 55 fabryk z chińskim kapitałem w sektorze rolnym i przemyśle. Protestujący zwrócili się do prezydenta z żądaniem, by ten odwołał zaplanowaną na 11 i 12 września wizytę w Chinach.

Kolejnego dnia na centralny plac miasta wyszło już około 500 osób. Manifestujący spotkali się z burmistrzem Adilbekiem Dauylbajewem, a także z szefem obwodu mangystauskiego Serikbajem Trumowem, który wyjaśnił protestującym, że chińskie inwestycje nie stanowią niebezpieczeństwa dla środowiska naturalnego. Tłumaczył on także, że ramowe porozumienie międzyrządowe dotyczące wzmocnienia współpracy w dziedzinie uprzemysłowienia i inwestycji zakłada budowę 55 kazachsko-chińskich fabryk o wartości 27 miliardów dolarów z branży inżynierii mechanicznej, przemysłu budowlanego, rolnictwa, przemysłu chemicznego, farmaceutycznego, a także inwestycji energetycznych. – Strona chińska dostarcza technologię oraz know-how, natomiast my będziemy realizować te projekty, na które otrzymamy dofinansowanie z budżetu państwa. Ponadto Kazachstan wciąż kieruje się w polityce zagranicznej zasadą wielowektorowości, współpracujemy nie tylko z Chinami, lecz także z Holandią, USA, Szwajcarią, Francją i innymi krajami – stwierdził szef obwodu.

Powyższe stanowisko było powtórzeniem oświadczenia wygłoszonego poprzedniego dnia przez wiceministra spraw zagranicznych Jermeka Kojszebajewa oraz wiceministra przemysłu i infrastruktury Amanjaza Jerżanowa. Wiceszef dyplomacji oskarżył blogerów o rozpowszechnianie nierzetelnych plotek na temat szkodliwej produkcji opartej na starych technologiach, natomiast Jerżanow wyjaśnił, że chińscy specjaliści są niezbędni tylko na początkowym etapie działalności, później zostaną zastąpienie przez obywateli Kazachstanu.

Jednakże te zapewnienia nie uspokoiły mieszkańców i 4 września manifestacje odbyły się m.in. w Nur-Sułtanie i Ałmatach. Oburzona ludność protestowała pod hasłem: „Nie dla chińskiej ekspansji”, ich zdaniem chińskie inwestycje są drogą do chytrego podbicia Kazachstanu.

Kazachsko-chińska międzyrządowa umowa ramowa została podpisana przez Nursułtana Nazarbajewa i Xi Jinpinga w Chinach 31 sierpnia 2015 roku. Od tego czasu rozpoczęto już realizację niektórych projektów, w tym sztandarowej inwestycji infrastrukturalnej „Jednego pasa, jednej drogi”. Natomiast chińska działalność gospodarcza w największym państwie Azji Centralnej rozpoczęła się już w latach 90. Na przestrzeni wielu lat Pekin wykupił wiele kazachskich przedsiębiorstw energetycznych i wydobywczych.Zastanawiające jest więc, dlaczego protesty społeczne wybuchły właśnie teraz.

Nie ma wątpliwości, że protesty są przejawem konfrontacji między klanami i zostały zainspirowane przez przeciwników prezydenta Tokajewa, w związku z jego wizytą w Chinach, która ma odbyć się 11 i 12 września. Manifestującym zależy na wywarciu presji na głowie państwa, by ten odwołał swoją wizytę w Państwie Środka. Nieprzypadkowe jest miejsce manifestacji, miasto symboliczne, wywołujące u Kazachów negatywne emocje, związane z protestami z 2011 roku, w wyniku których śmierć poniosło kilkanaście osób. Czynnikiem, który dodatkowo zachęcił przeciwników obozu władzy jest niestabilność polityczno-prawna w Kazachstanie związana z procesem przekazywania władzy przez Nazarbajewa, który choć ustąpił z fotelu prezydenckiego, wiąż zachowuje w swych rękach wiele instrumentów wpływu na społeczno-polityczną rzeczywistość w państwie. Wcześniej klarowny ośrodek decyzyjny zmniejszał szansę powodzenia takich protestów, jednakże dziś w sytuacji niejednoznaczności kompetencji zwiększyło się prawdopodobieństwo efektywności manifestacji.

Według niektórych ekspertów odpowiedzialność za inspirowanie protestów ponosi Waszyngton, któremu – w obliczu narastającej rywalizacji na linii USA-Chiny – zależy na torpedowaniu ekspansji chińskich przedsiębiorstw w regionie, co zauważył ambasador Chin w Kazachstanie. Zdaniem politologów widoczna jest ostatnio wzmożona aktywność amerykańskich mediów, które coraz częściej skupiają się na relacjonowaniu złej sytuacji Kazachów i Ujgurów w Chinach.

Nastroje społeczne obywateli Kazachstanu nabrały antypekińskiego odcienia w związku z ostatnimi doniesieniami o trudnej sytuacji mniejszości etnicznych w rejonie Sinciang, zamieszkiwanym przez około milion Kazachów. W ubiegłym roku ONZ wydała oświadczenie, zgodnie z którym ponad milion osób należących do mniejszości etnicznych, głównie muzułmanów, jest przymusowo przetrzymywanych w tzw. politycznych obozach reedukacyjnych, których celem jest pomoc w wyzbyciu się ekstremistycznych poglądów, a także ponownej integracji ze społeczeństwem.

Wydaje się, że zaistniała sytuacja nie jest inspirowana jednym wydarzeniem, a swoje źródła czerpie nie tylko ze skomplikowanej sytuacji wewnętrznej, lecz także geopolitycznymi uwarunkowaniami zarówno o charakterze regionalnym, jak i globalnym. Z jednej strony antychińskie nastroje są spowodowane walkami etniczno-klanowymi wewnątrz państwa, które nabrały nowej siły w związku z procesem przejmowania władzy przez Kasyma-Żomrata Tokajewa. Niejednoznaczność władzy stworzyła dla nich okazję do wywalczenia sobie miejsca na scenie politycznej w państwie. Z drugiej zaś zaostrzająca się chińsko-amerykańska rywalizacja rozprzestrzenia się na inne państwa w regionie i prowadzi do polaryzacji nastrojów społecznych, która jest powodowana m.in. przez aktywność ośrodków informacyjnych, w tym mediów. Grup interesów, którym zależy na kontrolowaniu kazachskimi zasobami energetycznymi, a także wpływaniu na region przez strategiczne usytuowanie państwa jest wiele.

Aktualna ocena artykułu: 5

Oceń artykuł: