Odpowiedzialność wspólników lub zarządu upadłego dłużnika na Ukrainie

Sergii Kochniev

W związku ze zjawiskami kryzysowymi w gospodarce Ukrainy coraz więcej kontrahentów podmiotów ukraińskich może się spotkać z niewypłacalnością swojego dłużnika, która w końcu może skutkować upadłością ostatniego. 

W praktyce postępowań upadłościowych na Ukrainie często się zdarza, że mienie upadłego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń wierzycieli w całości - zwłaszcza w sytuacji, w której wspólnicy lub zarząd dłużnika rozważają jego upadłość jako sposób uniknięcia wykonania ich zobowiązań finansowych. W takim przypadku niemalże jedynym wyjściem dla wierzycieli zostaje próba pociągnięcia do odpowiedzialności wspólników lub zarząd upadłego dłużnika celem windykacji należności.

Ustawodawstwo Ukrainy przewiduje kilka możliwości prawnych pociągnięcia do odpowiedzialności wspólników lub zarząd winnych za upadłość dłużnika ukraińskiego. Do rodzajów odpowiedzialności wskazanych wyżej osób należą:

1. odpowiedzialność karna za celowe doprowadzenie dłużnika do upadłości;
2. odpowiedzialność cywilna w ramach postępowania upadłościowego dłużnika.

Sankcje za celowe doprowadzenie dłużnika do upadłości

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu karnego Ukrainy, celowe doprowadzenie do upadłości (czyli umyślne, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub innego rodzaju korzyści albo korzyści na rzecz osób trzecich, działania wspólnika lub zarządu, które doprowadziły do niewypłacalności podmiotu), na skutek czego wierzyciel lub Skarb Państwa doznał szkody materialnej o znacznej wartości (na 2016 rok chodzi o wartości powyżej 344.500 hrywien – tj. ok. 50.000 złotych) – podlega karze w postaci grzywny wraz z pozbawieniem prawa do zajmowania niektórych stanowisk lub prowadzenia niektórych rodzajów działalności przez okres do trzech lat.

Przesłankami do pociągnięcia wspólnika lub zarządu do odpowiedzialności karnej według prawa Ukrainy są zatem:

• działania wspólnika lub zarządu, które doprowadziły do niewypłacalności podmiotu, przy czym te działania muszą mieć charakter umyślny i ich celem ma być uzyskanie korzyści;
• działania, których skutkiem jest szkoda materialna doznana przez wierzyciela lub Skarb Państwa.

W praktyce prowadzenie śledztwa i udowodnienie celowego doprowadzenia dłużnika do upadłości nie jest sprawą łatwą, a często takie postępowania nawet nie doprowadzają do skierowania sprawy do sądu ze względu na brak właściwych dowodów w sprawie. Jednym ze źródeł dowodów winy wspólnika lub zarządu w celowym doprowadzeniu dłużnika do upadłości może być odpowiednia opinia syndyka upadłego dłużnika. Zgodnie z prawem Ukrainy, syndyk w ramach postępowania upadłościowego prowadzi analizę stanu finansowo-gospodarczego dłużnika, między innymi, w celu ustalenia przesłanek celowego doprowadzenia do upadłości dłużnika. Syndyk analizuje wówczas stan finansowo-gospodarczy dłużnika za ostatnie 3 lata kalendarzowe. W rezultacie takiej analizy, sporządza on opinię, w której m.in. wskazuje, czy w działaniach wspólników lub zarządu są przesłanki celowego doprowadzenia do upadłości dłużnika.

Oczywiście kara nałożona na osobę winną w doprowadzeniu do upadłości dłużnika, w postaci grzywny w wysokości od 34.000 do 51.000 hrywien (od około 5.000 do 7.400 złotych) wraz z pozbawieniem prawa do zajmowania niektórych stanowisk lub prowadzenia niektórych rodzajów działalności nie rekompensuje poniesionej przez wierzyciela szkody. Dlatego, w ramach postępowania karnego, pokrzywdzony wierzyciel jest uprawniony do złożenia powództwa cywilnego przeciwko podejrzanemu lub oskarżonemu wspólnikowi albo członkowi zarządu upadłego dłużnika.

Odpowiedzialność cywilna w ramach postępowania upadłościowego

Zgodnie z ukraińskimi przepisami, syndyk dłużnika w ramach pełnienia swoich obowiązków ma prawo wnosić roszczenia przeciwko osobom trzecim, które ponoszą odpowiedzialność subsydiarną (cywilną) za zobowiązania dłużnika w związku z doprowadzeniem go do upadłości. W przypadku upadłości dłużnika z winy jego wspólników lub innych osób, w tym z winy zarządu dłużnika – osoby te mogą być pociągnięte do odpowiedzialności subsydiarnej za zobowiązania upadłego dłużnika. Jest to możliwe w przypadku, gdy mienie dłużnika nie wystarcza dla zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Wysokość wskazanych roszczeń obliczana jest jako różnica między sumą roszczeń wszystkich wierzycieli skierowanych do upadłego dłużnika, a wartością masy upadłości.

Powyższe oznacza, że dla pociągnięcia wspólników lub zarządu upadłego dłużnika do subsydiarnej odpowiedzialności w ramach postępowania upadłościowego niezbędnym jest, aby suma roszczeń wszystkich wierzycieli przekraczała wartość masy upadłości. Będzie to możliwe dopiero po uznaniu wszystkich roszczeń wierzycieli oraz po sformowaniu i wycenie przez syndyka dłużnika masy upadłości.

Ustawodawstwo ukraińskie stanowi, że uczestnikiem postępowania upadłościowego, który może wnosić o pociągnięcie do odpowiedzialności subsydiarnej wspólników/zarząd dłużnika jest syndyk. Jest to jego uprawnienie, a nie obowiązek. W praktyce powoduje to zależność realizacji wskazanej możliwości pociągnięcia wskazanych osób do odpowiedzialności cywilnej od działań lub bezczynności syndyka.

Reasumując, można wskazać, że sytuacja, gdy wierzytelność nie została zaspokojona ze względu na brak lub niedostateczność mienia upadłego dłużnika nie jest katastrofą. W razie istnienia odpowiednich przesłanek, prawo Ukrainy przewiduje możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności wspólników lub zarząd winnych zaistnieniu upadłości dłużnika ukraińskiego. Realizacja tych możliwości nie jest szybkimi i łatwym procesem, ale to jest realny szans uzyskać swoją wierzytelność.

Autorem artykułu jest Sergii Kochniev, prawnik prawa ukraińskiego, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy

Artykuł nie został jeszcze oceniony.

Oceń artykuł: