Raport: 10 największych ukraińskich przedsiębiorstw

Tomasz Kawka

Bank Światowy opublikował raport na temat przedsiębiorczości, z którego wynika, że ze 189 badanych państw świata to Ukraina w ciągu roku najbardziej poprawiła warunki do prowadzenia biznesu. Zainspirowani tą informacją postanowiliśmy przygotować własny raport przedstawiający największe przedsiębiorstwa naszego wschodniego sąsiada. W raporcie znalazły się te przedsiębiorstwa, które naszym zdaniem są najbardziej znane w Polsce. Zapraszamy do lektury pierwszego raportu portalu rynekwschodni.pl.

1. Naftohaz Ukrainy

Rok założenia: 1991

Siedziba: Kijów

Branża: energetyczna

Właściciel: przedsiębiorstwo państwowe

„Naftohaz Ukrainy” jest państwową spółką akcyjną, jednym z czołowych przedsiębiorstw ukraińskiego kompleksu paliwowo-energetycznego i jednocześnie największym przedsiębiorstwem Ukrainy. Naftohaz wypracowuje 13,8 proc. ukraińskiego PKB oraz zapewnia 10 proc. wpływów do budżetu państwa. Przedsiębiorstwo zatrudnia 172 tysiące osób, czyli blisko 1 proc. zdolnej do pracy ludności kraju.

Naftohaz zajmuje się poszukiwaniem i eksploatacją złóż, transportem i magazynowaniem ropy naftowej i gazu ziemnego oraz dostarczaniem tych paliw do konsumentów. Firma wydobywa ok. 90 proc. krajowej ropy i gazu. Oprócz tego przetwarza ona ropę, gaz i kondensat gazowy, co odbywa się w pięciu zakładach przetwórczych. Naftohaz posiada także własną sieć stacji paliwowych. Spółka-córka Naftohazu, Ukrtranshaz, zarządza trzynastoma podziemnymi zbiornikami gazu o pojemności 32 miliardów metrów sześciennych., zaś Ukrnafta jest największym ukraińskim przedsiębiorstwem wydobywającym ropę naftową oraz największym na Ukrainie producentem sprężonego gazu.

Zysk osiągnięty przez Naftohaz wyniósł w 2011 roku 10,535 miliarda hrywien, podczas gdy rok wcześniej zanotował on stratę w wysokości 12,155 miliarda hrywien. Jego aktywa były wówczas warte 215,48 miliarda hrywien, co w porównaniu z poprzedzającym rokiem oznaczało wzrost o 11,3 proc. Kapitał własny Naftohazu wynosił w 2011 roku 107,627 miliarda hrywien.

Strategicznym celem przedsiębiorstwa jest zwiększenie stopnia integracji pionowej połączone z opanowaniem detalicznego rynku produktów naftowych, jak również umocnienie się na pozycji głównego podmiotu przesyłającego rosyjski gaz do Europy oraz stworzenie zróżnicowanej bazy surowcowej poza granicami Ukrainy.

2. Roshen

Rok założenia: 1996

Siedziba: Kijów

Branża: spożywcza

Właściciel: Petro Poroszenko

Roshen jest jednym z największych światowych producentów wyrobów cukierniczych – zajmuje 18. miejsce w rankingu Candy Industry Top 100. Pod własną marką Roshen produkuje blisko 200 rodzajów słodyczy (m. in. cukierki czekoladowe i galaretkowe, karmel, czekoladę, wafle, herbatniki oraz torty). Roczna produkcja przedsiębiorstwa sięga 450 tysięcy ton. Przychód Roshen wyniósł w 2010 roku ok. 1 miliarda dolarów, zaś jego zysk operacyjny 620 milionów hrywien. Zatrudnia on 9 tysięcy osób.

W skład koncernu wchodzą cztery fabryki na Ukrainie (w Kijowie, Winnicy, Mariupolu i Kremieńczuku), jedna w rosyjskim Lipiecku, jedna w Kłajpedzie na Litwie oraz zakład Bonbonetti Choco Kft w Budapeszcie. Zakład Berszadmołoko zaopatruje całe przedsiębiorstwo w surowiec mleczny.

Towary Roshen są obecne przede wszystkim na rynku ukraińskim, rosyjskim, kazachskim, białoruskim, mołdawskim oraz na rynkach krajów Azji Środkowej i Kaukazu. Do tymczasowego spadku obrotów na Ukrainie doprowadziło ujawnienie w listopadzie 2012 roku faktu zmiany części etykiet produktów z ukraińskich na rosyjskie (po bojkocie towarów Roshen na niektórych zostały przywrócone ukraińskie napisy), jednak znacznie bardziej dotkliwe było wprowadzenie 29 lipca 2013 roku przez rosyjską służbę ochrony konsumenta zakazu wwozu produkcji Roshen do Rosji. Oficjalnym powodem embarga była zła jakość towarów. Towarzyszyły temu wzmożone kontrole przeprowadzone w wielu krajach Wspólnoty Niepodległych Państw, m. in. w Mołdawii i Kazachstanie. 23 sierpnia 2013 roku ministerstwo ochrony zdrowia Kazachstanu wydało oświadczenie, w którym stwierdziło, że produkcja Roshen nie narusza żadnych norm.

3. PrivatBank

Rok założenia: 1992

Siedziba: Dniepropietrowsk

Właściciel: inwestorzy prywatni

PrivatBank jest liderem ukraińskiego rynku bankowego – w trzecim kwartale 2012 roku był on głównym bankiem dla 35 proc. osób fizycznych i 38 proc. przedsiębiorstw. Świadczy on wszelkie rodzaje usług bankowych.  W banku zostało ulokowane 23,2 proc. całkowitej wartości wkładów obywateli Ukrainy, PrivatBank wydał także 51 proc. kart płatniczych będących w obrocie na Ukrainie. Marka PrivatBank obejmuje PrivatBank Ukraina, PrivatBank Rosja, TaoPrivatBank (Gruzja) i AS PrivatBank (Łotwa). Bank posiada 3390 filii na terytorium Ukrainy oraz 8 tysięcy bankomatów, zatrudnia ok. 35 tysięcy osób.

Dyrektorem banku jest Ołeksandr W. Dubilet. Po 34 proc. akcji banku posiadają Giennadij Bogolubow i Igor Kołomojski, 25 proc. akcji należy do przedsiębiorstwa Triantal Investments Ltd. Pozostałe akcje należą do 39 mniejszych inwestorów.

Kapitał zakładowy PrivatBanku wynosił według stanu na dzień 29 grudnia 2012 roku 14,898 miliarda hrywien, zaś jego aktywa 148, 1 miliarda hrywien. W 2012 roku bank wypracował zysk w wysokości 1,533 miliarda hrywien.

PrivatBank jest uważany za najbardziej innowacyjny ukraiński bank – jako pierwszy zaproponował bowiem swoim klientom usługi internet-bankingu. Oprócz tego jako jeden z pierwszych na świecie banków zaczął wykorzystywać jednorazowe kody SMS służące do autoryzacji operacji bankowych.

4. ArcelorMittal Krivoy Rog

Rok założenia: 2007

Siedziba: Krzywy Róg

Branża: metalurgiczna

Właściciel: Lakshmi Mittal

Zakłady metalurgiczne w Krzywym Rogu są największym na Ukrainie jednostkowym producentem stali, surówki, walcówki i innych wyrobów stalowych, posiadającym 20 proc. udziału w rynku wewnętrznym. Należą one do największego producenta stali na świecie – koncernu ArcelorMittal. Przedsiębiorstwo posiada pełen cykl produkcyjny – od wydobycia rudy żelaza do wytopu stali i surówki. W 2012 roku krzyworoski zakład wyprodukował 4,9 miliona ton surówki, 5,7 miliona ton stali oraz 4,9 miliona ton walcówki. Zatrudnia on ok. 50 tysięcy pracowników. Głównymi rynkami zbytu przedsiębiorstwa są Rosja, państwa Zatoki Perskiej, Afryki, Azji Centralnej i Bałkanów. Ogółem Arcelor Mittal eksportował swoje wyroby do 51 krajów świata.

Dyrektorem zakładu jest Artiom Poliakow. W 2012 roku Arcelor Mittal Ukraina osiągnął przychody w kwocie 28,9 miliarda hrywien, zaś jego straty wyniosły 2,9 miliarda hrywien. Wzrost produkcji o 14 proc. zdołał skompensować 15 proc. spadek cen walcówki, tak że przychody przedsiębiorstwa utrzymały się na poziomie zanotowanych w 2011 roku, podczas gdy u pozostałych ukraińskich producentów spadły one przeciętnie o 10 proc..

Budowa zakładów metalurgicznych w Krzywym Rogu rozpoczęła się w 1931 roku. W 2004 roku podjęto pierwszą próbę prywatyzacji zakładu (wówczas pod nazwą Kryworiżstal), przy której doszło do największego skandalu finansowego od odzyskania przez Ukrainę niepodległości. Warunki przetargu zostały bowiem określone tak, aby jego zwycięzcą okazało się konsorcjum zawiązane przez Rinata Achmetowa i Wiktora Pinczuka. Ostatecznie zapłaciło ono za 93,02 proc. akcji firmy 4,26 miliarda hrywien (ok. 800 milionów dolarów), mimo że inni uczestnicy przetargu oferowali znacznie wyższe ceny (przykładowo, US Steel proponował 1,6 miliarda dolarów za sam zakład i 1,2 miliarda dolarów na modernizację linii technologicznych). W 2005 roku dokonano reprywatyzacji Kryworiżstali i w tym samym roku sprzedano ją przedsiębiorstwu Mittal Steel Germany GmbH za 4,8 miliardy dolarów, co przewyższało 2,4-krotnie cenę wywoławczą i 5,7-krotnie kwotę otrzymaną za sprzedaż w 2004 roku. W 2007 roku przedsiębiorstwo zmieniło nazwę na ArcelorMittal Krivoy Rog.

5. DTEK

Rok założenia: 2002

Siedziba: Kijów

Branża: energetyczna

Właściciel: Rinat Achmetow

DTEK jest największym w kraju prywatnym przedsiębiorstwem zajmującym się wydobyciem i wzbogacaniem węgla, a także produkcją i dostarczaniem energii elektrycznej. Należy do konsorcjum System Capital Management, której jedynym właścicielem jest Rinat Achmetow, najbogatszy ukraiński przedsiębiorca. W skład przedsiębiorstwa wchodzi 28 kopalni węgla i 12 zakładów wzbogacających. Produkcja energii odbywa się w czterech przedsiębiorstwach: SchidEnergo, DniproEnergo, KyivEnergo i ZahidEnergo, które grupują łącznie dziewięć elektrowni cieplnych. Co roku kopalnie DTEK wydobywają 39,7 miliona ton węgla, zaś jego rezerwy wynoszą ok. 1,7 miliarda ton surowca. Moc elektrowni należących do przedsiębiorstwa sięga 18,2 gigawata, a rocznie produkują one 51,4 miliarda kWh. Długość sieci przesyłowych DTEK wynosi 159 tysięcy kilometrów. Firma zatrudnia 140 tysięcy osób.

Dyrektorem DTEK jest Maksym W. Timczenko. W 2012 roku DTEK osiągnął przychody w kwocie 10,3 miliarda dolarów, zaś jego zysk netto wyniósł 740 milionów dolarów. DTEK dąży do stworzenia przedsiębiorstwa w branży energetycznej, które połączy Ukrainę, Rosję i Unię Europejską w jeden łańcuch produkcji i sprzedaży energii elektrycznej.

6. ZAZ (Zaporoskie Zakłady Samochodowe)

Rok założenia: 2002

Siedziba: Zaporoże

Branża: samochodowa

ZAZ należą do koncernu UkrAvto, najważniejszego na Ukrainie producenta samochodów osobowych. Jako jedyna firma w branży posiada pełny cykl produkcyjny samochodów. Oprócz produkcji własnych modeli samochodów (np. Tavria) w zaporoskich zakładach montuje się samochody zachodnich marek, jak np. Mercedes-Benz, Chevrolet, Opel i Chrysler. Moce produkcyjne ZAZ sięgają 150 tysięcy sztuk samochodów rocznie.

ZAZ posiada ok. 10 proc. udziału w ukraińskim rynku samochodów osobowych, poza tym w 2011 roku wykazał on największą na Ukrainie dynamikę sprzedaży najpopularniejszej klasy S – aż 62 proc..

Dyrektorem ZAZ jest Serhij W. Filipenko. W 2011 roku przedsiębiorstwo osiągnęło zysk netto w wysokości 107 660 000 hrywien. Rok później doszło jednak do gwałtownego załamania się produkcji, które pogłębiło się z powodu wprowadzenia przez Rosję specjalnej opłaty utylizacyjnej, co uderzyło przede wszystkim w zakład.

7. UZ (Koleje Ukraińskie)

Rok założenia: 1991

Siedziba: Kijów

Branża: transportowa

Właściciel: przedsiębiorstwo państwowe

UZ są przedsiębiorstwem utworzonym przez rząd Ukrainy w celu organizacji kolejowych przewozów pasażerskich i towarowych i są one faktycznym monopolistą w tej dziedzinie – odpowiadają one za 82 proc. przewozów towarowych i prawie 50 proc. pasażerskich w kraju . Firma posiada znaczący udział w tworzeniu ukraińskiego PKB – w 2012 roku stanowił on 3,7 proc. UZ są podzielone na sześć dyrekcji kolejowych: Lwowską, Południowo-Zachodnią, Południową, Odeską, Naddnieprzańską i Doniecką. Oprócz tego w skład Kolei Ukraińskich wchodzi trzynaście przedsiębiorstw państwowych wspomagających ich działalność.

Mimo dogodnych warunków geograficznych oraz faktu, że kolej pozostaje na Ukrainie podstawowym środkiem transportu, UZ nie są dochodowe. Przychody przedsiębiorstwa osiągnęły w 2012 roku poziom 6,6 miliarda dolarów, zysk z działalności operacyjnej wyniósł wówczas 700 milionów dolarów, zaś zysk netto 100 milionów dolarów. Działalność kolei musi być w znaczącym stopniu dotowana z budżetu państwa – dotyczy to przede wszystkim rekompensat za ulgi udzielone studentom oraz dzieciom do lat 14. Szacuje się, że wielkość ulg udzielonych wszystkim uprawnionym kategoriom obywateli czterokrotnie przewyższa kwotę dotacji, zaś od 2008 roku dzieci podróżują koleją faktycznie na koszt UZ. W ukraińską kolej uderzył też wzrost cen na paliwo. UZ posiada majątek o wartości 4,4 miliarda dolarów.

Dyrektorem UZ jest od stycznia 2013 roku Serhij P. Bołobolin.

8. KyivStar

Rok założenia: 1994

Siedziba: Kijów

Branża: telekomunikacyjna

Właściciel: Ihor W. Litowczenko

KyivStar jest największym ukraińskim operatorem telefonii komórkowej, działającym na rynku od 1997 roku. Obecnie ma on ok. 27 milionów klientów korzystających z telefonów komórkowej i 613 tysięcy użytkowników szerokopasmowego Internetu – udział KyivStar w rynku wynosił w 2012 roku 45,2 proc. Przedsiębiorstwo jako pierwsze na rynku zaproponowało w 2002 roku specjalne plany taryfowe dla klientów biznesowych, polegające na zmniejszaniu się kosztu połączenia wraz z upływem czasu. Zdaniem ekspertów firmy Ericsson sieć KyivStar jest jedną z najlepszych w Europie i pokrywa właściwie całe terytorium kraju.

W 2012 roku przychody przedsiębiorstwa wzrosły o 2 proc. i osiągnęły poziom 13,392 miliarda hrywien. Przeważającą część przychodów stanowiły te uzyskane z usług telefonii komórkowej – 12,326 miliarda hrywien. Znacząco wzrosły przychody z usługi „Domowy Internet” – aż o 77 proc. Zysk operacyjny KyivStar wyniósł wówczas 6,867 miliarda hrywien przy marży na poziomie 51,3 proc., czyli o 2 pkt proc. niższej niż w 2011 roku. Spadek marży był związany przede wszystkim ze zwiększeniem kosztów działalności o 7 proc., które z kolei wynikało ze wzrostu opłat za dostęp do częstotliwości o 9 proc. i wzrostu cen energii elektrycznej. KyivStar pozostaje jednym z największych płatników podatków na Ukrainie – w 2012 roku odprowadził on do budżetu państwa 3,4 miliarda hrywien.

9. Bogdan

Rok założenia: 2005

Siedziba: Kijów

Branża: samochodowa

Właściciel: Oleg W. Swynarczuk

Przedsiębiorstwo Bogdan jest najważniejszym ukraińskim producentem autobusów. Posiada ono również drugie miejsce wśród producentów samochodów osobowych i ciężarowych. Moce produkcyjne zakładów zlokalizowanych w Czerkasach, Łucku i na Krymie wynoszą 120-150 tysięcy samochodów osobowych, 9 tysięcy autobusów i trolejbusów oraz 15 tysięcy ciężarówek i pojazdów specjalnych.  Bogdan posiada własną sieć dystrybucji samochodów – Bogdan AvtoHolding. Firma ma licencję na produkcję Łady, Hyundaia oraz ciężarówek ISUZU.

Do 2009 roku Bogdan należał do ukraińskiego biznesmena Petra Poroszenki, który następnie potajemnie sprzedał swoje udziały partnerowi w interesach Olegowi Swynarczukowi w zamian za dług w wysokości 100 milionów dolarów oraz mniejszościowy pakiet w Roshenie. Swynarczuk kontroluje obecnie 100 proc. akcji Bogdana.

Kryzys gospodarczy lat 2008-2009 negatywnie wpłynął na wielkość produkcji przedsiębiorstwa. W 2012 roku produkcja samochodów w czerkaskich zakładach spadła o 41 proc. w porównaniu z poprzedzającym rokiem i wyniosła zaledwie 12 tysięcy sztuk.

Bogdan planuje rozszerzyć działalność na zagranicznych rynkach i m. in. otworzyć zakład produkcyjny w Rosji, do której eksportuje znaczną część swojej produkcji.  Już teraz trolejbusy przedsiębiorstwa są montowane w rosyjskiej Ufie.

10. MetInvest

Rok założenia: 2006

Siedziba: Donieck

Branża: górnicza, metalurgiczna

Właściciel: Rinat Achmetow

MetInvestHolding jest międzynarodową korporacją zarządzającą przedsiębiorstwami z branży metalurgicznej i górniczej w Europie, Stanach Zjednoczonych i na Ukrainie. 71,25 proc. jej udziałów posiada System Capital Management Rinata Achmetowa, a Grupa Smart-Holding 23,75 proc. Zdaniem gazety Forbes MetInvest jest największym przedsiębiorstwem Ukrainy; zajął on także czwarte miejsce w zestawieniu największych firm Europy Środkowej i Wschodniej przygotowanym przez Deloitte.

Większość mocy produkcyjnych holdingu jest zlokalizowana na Ukrainie, a jej najważniejszymi częściami składowymi są kombinaty metalurgiczne Azowstal i Zakład Metalurgiczny im . Iljicza w Mariupolu oraz Zaporiżstal w Zaporożu. MetInvest posiada też sieć własnych kopalni węgla i rud żelaza oraz zakładów koksochemicznych.

W 2012 roku zakłady należące do MetInvestu wyprodukowały 12 459 tysięcy ton stali (spadek o 13 proc.), 11 623 tysięcy ton węgla koksującego (wzrost o 3 proc.) oraz 36 224 ton koncentratu rudy żelaza (wzrost o 1 proc.).

Przychód MetInvestu sięgnął w 2012 roku 12,565 miliarda dolarów (spadek o 11 proc.). Zysk operacyjny holdingu wyniósł wtedy 979 milionów dolarów (spadek o 65 proc.), a zysk netto – 435 milionów dolarów (spadek o 77 proc.).

Aktualna ocena artykułu: 3,67

Oceń artykuł: